Afgelopen zaterdag 17 februari 2024 heb ik een bezoek gebracht aan de fototentoonstelling ‘Pioniers, Fotografie door vrouwen’ bij het Nationaal Archief in Den Haag.
Deze dag was er een speciale lezing van curator Elwin Hendrikse, die een boeiend verhaal vertelde van de vaak onbekende en ondergewaardeerde rol van vrouwen in de fotografie. Hij maakte daarbij oa een interessant uitstapje naar de literatuur met een onbekend verhaal over Eileen Blair, de eerste echtgenote van George Orwell die hem inspireerde voor het schrijven van z’n romans Animal Farm en 1984. Vrouwen zijn in de historie van de fotografie echter ook belangrijker geweest dan vaak wordt gedacht, niet alleen als inspiratie maar als pionier voor latere generaties. Door de vele interessante verhalen werd mijn interesse naar de tenstoonstelling almaar groter. Na afloop van de lezing kon deze worden bezocht en mijn verwachtingen werden overtroffen door de vorm en inhoud van het gebodene werk.
Puttend uit oa eigen archief, de Spaarnestad collectie en ABC Press zijn er 200 originele prints te zien, mooi georganiseerd per fotorichting (blikken) en met focus op afzonderlijke fotografen, waaronder Alexine Tinne, Augusta Curiel, Emmy Andriesse, Ata Kandó, Eva Besnyö en Bertien van Manen, maar ook toonaangevende buitenlandse fotografen zoals Gerda Taro, Inge Morath, Catherine Leroy, Mary Ellen Mark, Eve Arnold en Susan Meiselas, met 2 series waarvan Niacaragua, de enige serie in kleur is. Bijzondere aandacht van de lezing deze middag lag op het mode- en fashion fotografie, in het bijzonder de Duitse fotografen Yva en Regina Relang, die beiden van grote invloed zijn geweest op Helmut Newton en andere latere fashion fotografen. Verder volop aandacht voor Family of Man, humanistische fotografie, oorlogsfotografie, het modernisme en reisreportages met een vrouwelijke blik. Is er verschil tussen de vrouwelijke en mannelijke blik werd gevraagd, met als antwoord dat we dat zelf maar moesten gaan zien.
Voor iedereen die geïnteresseerd is in de ontwikkeling van fotografie vanaf het ontstaan in 1839 tot heden is het een aanrader om naar Den Haag af te reizen. Als bonus kun je even binnenlopen in mooi verzorgde museumwinkel of de uitgebreide bibliotheek. Goed om te horen dat er voor dit project intensief is samengewerkt met het Nederlands Fotomuseum en het Spaarnestad fotoarchief. De keuzes daarbij zijn gebaseerd op in Nederland gepubliceerde foto’s, in vele vormen door de jaren heen.
Het is heel belangrijk dat we goed zorgen voor het behoud van beelden uit het verleden, maar laten we ook allemaal bewust zijn van werk dat nu wordt gemaakt met de blik op de toekomst. Zeker met de komst van digitaal is iedereen veel meer gaan fotograferen, maar is het beheer daarvan een uitdaging waar elke fotograaf zichzelf bewust van moet zijn. Kijk eens kritisch naar je eigen werk, maak daarin keuzes en zorg ervoor dat de beelden behouden en beschikbaar zijn voor toekomstige generaties. Zowel het Nederlands Fotomuseum als het Nationaal Archief hebben daarin een belangrijke functie wat mooi tot uitdrukking komt in deze samenwerking.
Hopelijk komt er nog een boek van deze tentoonstelling, zodat iedereen deze verhalen, mede vanuit Nederlands perspectief, later kan nalezen en ook dat erfgoed behouden blijft. Ik kijk uit naar meer van dit soort projecten, maar voorlopig kan iedereen deze Pioniers nog bezoeken tot en met 30 juni 2024 in het Nationaal Archief, gelegen net naast Den Haag Centraal. Ga kijken, laat je verbazen en kijk met een andere blik naar fotografie.
